Ks. Maciej Sisinius

SISINIUS (SYSYNIUZ, ZYZNO- WICZ, KAKOL) MACIEJ (ok. 1574-1625), doktor teologii, kaznodzieja, kanonik włocławski, fundator bursy przy Akademii Krakowskiej.

Urodził się około 1574 r. w Piotrkowie (ob. Piotrków Trybunalski). Pierwotnie nazywał się zapewne Kąkol (łac. Ziziana), z czego urobił zlatynizowany przydomek Sisinius. W źródłach i dokumentach występują też inne formy jego nazwiska (Sysyniuz, Zyznowicz, Zyznowicz), znany jest także jako Maciej z Piotrkowa.

W młodości przebywał na dworze księcia kardynała, biskupa krakowskiego Jerzego Radziwiłła. Studiował w Akademii Krakowskiej teologię. Z polecenia kardynała Radziwiłła został wysłany do Rzymu, gdzie 7 IV 1599 r., otrzymał dyplom doktora teologii i filozofii. Po śmierci kardynała w 1600 r (zmarł w Rzymie) udał się w towarzystwie opata wąchockiego Hieronima Solikowskiego do Francji. Po powrocie do kraju przebywał na dworze biskupa warmińskiego Szymona Rudnickiego i arcybiskupa lwowskiego Jana Dymitra Solikowskiego. W 1603 r., po śmierci abp. Solikowskiego, zaopiekował się jego spuścizną rękopiśmienną, z której wydał wiersze łacińskie, pt. Versus Martini Lutheri triumphus (Kraków 1604) i testament Solikowskiego (Kolonia 1605), do którego dołączył swoje uwagi Paraphrasis in testamentum Solicovii.

Nie wiadomo dokładnie, kiedy Sisinius przybył do Włocławka, w którym notabene, w latach 1576- 1583, kanonikiem (scholastykiem) był J.D. Solikowski, późniejszy arcybiskup lwowski. Wiadomo natomiast, iż bp włocławski Wojciech Baranowski, już po swojej nominacji na arcybiskupa gnieźnieńskiego (przed opuszczeniem Włocławka), szukając następcy do ambony w kościele katedralnym, po odejściu Jakuba Ostrowskiego na kanonię krakowską, zaproponował kapitule 4 VII 1608 r., kandydaturę Macieja Sisiniusa. Kapituła wybór ten zatwierdziła, przyznając mu obowiązek głoszenia kazań niedzielnych, nadając urząd penitencjarza zwyczajnego i przyznając mu prebendę kanonicką (parafia Wieniec), przeznaczoną dla teologa kaznodziei. 11 VIII 1614 r bp Jan Gembicki i kapituła ukarali go za jakieś przewinienie, za co miał odbyć rekolekcje u jezuitów w Toruniu, potem zaś pokutę w klasztorze oo. cystersów w Oliwie. O wyroku tym zawiadomili go archidiakonowie Słupski i Trebnic oraz sufragan Łącki. 11 XII tr., za wstawiennictwem biskupa, został przywrócony do posiedzeń kapituły. Chcąc udać się w nabożną podróż do Rzymu, za zgodą kapituły (23 II 1617), postarał się o następcę do wygłaszania kazań. Spisał testament, który przedstawił kapitule do zatwierdzenia (20 IV 1617), następnie złożył go na ręce kanonika (prokuratora) Marcina Kościeskiego. W Rzymie, z nadania papieża Pawła V, został protonotariuszem apostolskim (20 X 1617) i uzyskał pozwolenie na czytanie ksiąg heretyckich, celem „zbijania fałszów", co zatwierdził (1 II 1619) bp Paweł Wołucki. Kapituła włocławska nie była jednak zadowolona z jego zastępcy i już w styczniu 1618 r postanowiła wezwać go z Rzymu do pracy kaznodziejskiej. W 1620 r wyznaczono dla niego kurię (mieszkanie) po zmarłym scholastyku Karnkowskim, zaś w roku następnym nową, wyłącznie przeznaczoną kaznodziei. W listopadzie 1623 r witał wchodzącego na biskupstwo włocławskie Andrzeja Lipskiego panegirykiem łacińskim, drukowanym w 1624 r.

Gdy w 1625 r we Włocławku wybuchła zaraza i miasto opuściło wielu mieszkańców i część duchowieństwa, także Sisinius wniósł do kapituły prośbę o zgodę na wyjazd, z obawy o utratę życia. Kapituła, na posiedzeniu odbytym 12 czerwca w Bądkowie, uwzględniła jego podanie. Brał jeszcze udział w następnym zebraniu kapituły, odbytym 16 czerwca, również w Bądkowie, po czym udał się do swego prestimonium, do wsi Osłonki na Kujawach (ob. gmina Osięciny). Tu 8 VII 1625 r umarł w wieku 51 lat (MORITVR DIE OCTAVA MENSIS JVLY AN[N]O DOMINI 1625 AETATIS VERO SVAE A[NN]O LI- tak napisano na epitafium), prawdopodobnie na zarazę, jak podano na kapitułach 17 lipca i w sierpniu tegoż roku. Przyjaciel Sisiniego, kan. włocławski Sebastian Grotkowski, dowiedziawszy się o jego śmierci, natychmiast udał się do Osłonek i zajął pogrzebem, sprowadzając ciało do Włocławka, gdzie pochował je w kościele pw. św. Witalisa.

Na kapitule 17 lipca, odbytej w Bądkowie, wyznaczono kan. Sebastiana Grotkowskiego i Wojciecha Brzyszewskiego, aby udali się do Osłonek i spisali pozostałości po Sisinim. Oni też zostali na sierpniowym posiedzeniu kapituły wyznaczeni do otworzenia testamentu kan. Sisiniego. W testamencie swoim Sisinius zapisal 3 tys. Zł p. na kapelana bractwa literackiego przy ołtarzu Zwiastowania NMP w kościele farnym w Piotrkowie Trybunalskim. Również swoją bibliotekę przekazał do Piotrkowa, klasztorowi dominikanów. Jedna z tych książek, dzieło kanonika warmińskiego Mikołaja Sandersa pt. De iustificatione contra Colloquium Altenburgense (Augustae Trewirorum 1585), zachowała się w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (Sd. 608.955). Na karcie tytułowej widnieje następująca nota prowenien- cyjna: Post obitum Admodum Reverendi Domini Matthiae Sisinii Canonici Wladislaviensis Conventui Petricoviensi Ordinis Praedicatorum legavit, zaś na oprawie wytłoczony jest superekslibris Jana Dymitra Solikowskiego, który był jej pierwszym właścicielem. Najważniejszy jednak zapis to utworzenie fundacji bursy swojego imienia przy Akademii Krakowskiej, na 12 alumnów. Czterech kandydatów miała przedstawiać rektorowi uniwersytetu kapituła włocławska, a ośmiu proboszcz z magistratem Piotrkowa Trybunalskiego. Według akt kapituły z 1632 r suma zapisana przez Sisiniego na bursę wynosiła 18 tys. złp. 14 VI 1634 r. kapituła włocławska wydała Mandatum pro bursa Sisiniana. Bursa ta, nazwana przez Szymona Starowolskiego Kolegium Sisinianskim, została otwarta w 1641 r., dając ekonomiczną pomoc i schronienie kilku pokoleniom studentów, w tym wielu z Kujaw. Mieściła się na ul. Gołębiej, obok słynnej Bursy Jerozolimskiej. W 1727 r. została ona złączona przez biskupa krakowskiego Andrzeja Załuskiego, z jego fundacją i weszła w skład utworzonego w Krakowie seminarium duchownego. Gdy w wyniku drugiego rozbioru Polski fundacja (szacowana wówczas na 10 tys. złp.) dostała się w ręce pruskie, akademia uznała ją za straconą i nie chciała przyjmować kandydatów do alumnatu, przedstawianych przez kapitułę włocławską. Kapituła wystosowała w tej sprawie 16 I 1794 r. listy do bp. J.I. Rybińskiego i króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II, z propozycją przeniesienia dochodów ze wsi Nieskurzowo i Zarzęcin „na deputata trybunalskiego przeznaczone", a pozostających w „kordonie polskim", na inne dobra w Prusach Południowych położone, „w celu zaradzenia utrzymaniu funduszu Sisińskim zwanego w Akademii Krakowskiej, na który z przyjęcia podług zwyczaju od Kapituły naszej zaprezentowanego alumna taż akademia już się wymawia". Insurekcja kościuszkowska i trzeci rozbiór udaremniły te starania, kładąc kres fundacji Sisiniusa.

W katedrze włocławskiej znajduje się pamiątkowe wczesnobarokowe epitafium z około 1625 r, poświęcone Maciejowi Sisiniusowi, inskrypcję na nim umieszczoną wydał już w 1655 r. Szymon Starowolski w swoich słynnych Pomnikach sarmatów (Monumenta Sarmatorum), na stronie 305.