Ks. Jan Paweł Grajnert

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 1, s. 43-45

(1909-1987), ksiądz, proboszcz włocławskiej parafii katedralnej, wikariusz generalny, historyk sztuki, wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku, więzień polityczny.

Urodził się 26 VI 1909 r. w Krzepczowie koło Piotrkowa Trybunalskiego, w małżeństwie Stanisława, miejscowego organisty, i Janiny Zenobii z d. Kotowskiej. Świadectwo dojrzałości uzyskał w 1926 r. w Piotrkowie Trybunalskim. Studia filozoficzne i teologiczne odbył we włocławskim seminarium duchownym w latach 1927-1932. Święcenia kapłańskie otrzymał 19 VI 1932 r. w katedrze włocławskiej.

Studia specjalistyczne księdza Grajnerta szły w trzech kierunkach: prawa świeckiego, prawa kościelnego i historii sztuki. W 1938 r. rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. W 1945 r., przebywając w Anglii, kontynuował studia na Polskim Wydziale Prawa Uniwersytetu Oxfordzkiego. Magisterium z prawa uzyskał po wojnie, w 1950 r. W 1948 r. studiował na Wydziale Teologii Katolickiej UW i uzyskał magisterium z prawa kanonicznego. W latach 1955-1957 studiował historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a następnie (1957-1960) na Wydziale Sztuk Pięknych na UMK w Toruniu, wieńcząc je magisterium z konserwatorstwa zabytków, które uzyskał po przedstawieniu pracy „Ks. Władysław Górzyński (1856-1920). Przyczynek do historii konserwatorstwa w Polsce".

Z Włocławkiem ksiądz Grajnert związany był od 1927 r. do końca życia. Odrywały go od tego miasta jedynie okoliczności od niego niezależne: II wojna światowa i osadzenie w więzieniu przez polskie władze komunistyczne.

Po święceniach kapłańskich przez rok był prefektem Gimnazjum im. ks. Jana Długosza we Włocławku. W 1933 r. rozpoczął pracę w kurii diecezjalnej, pełniąc jednocześnie funkcję kapelana bp. Karola Mieczysława Radońskiego. Był również kapelanem harcerstwa i wikariuszem włocławskiej bazyliki katedralnej.

W kilka dni po wybuchu wojny, 6 IX 1939 r., wyjechał wraz z bp. K.M. Radońskim do Warszawy. Stamtąd, przez Lublin, dotarli do granicy z Rumunią. Po przekroczeniu granicy rozpoczął się okres tułaczki. Przez Rumunię, Węgry, Turcję, Palestynę, a następ nie drogą morską wokół Afryki dotarli do Anglii.

Do Polski powrócił z bp. K.M. Radońskim 7 XII 1945 r. W 1946 r. został mianowany kanclerzem kurii diecezjalnej, a w dwa lata później również zastępcą wikariusza generalnego.

Doświadczył represji władz komunistycznych. Został aresztowany we Włocławku przez Urząd Bezpieczeństwa w nocy z 6 na 7 II 1952 r. Organa śledcze starały się udowodnić jego powiązania z aresztowanym wcześniej biskupem kieleckim Czesławem Kaczmarkiem oraz świadczenie pomocy w przekazywaniu do Watykanu informacji m.in. na temat gospodarki Polski. Taki charakter miały, według organów śledczych, składane obowiązkowo przez biskupa sprawozdania ze stanu życia religijnego w diecezji. Ostatecznie, wyrokiem z dnia 18 VIII 1955 r. został skazany na dwa lata i sześć miesięcy więzienia. W rzeczywistości ksiądz Grajnert przesiedział w więzieniu prawie rok dłużej, aniżeli opiewał wyrok.Po ukończeniu studiów specjalistycznych z historii sztuki, w latach 1957-1987 prowadził we włocławskim seminarium duchownym wykłady z historii sztuki oraz konserwatorstwa. Był także diecezjalnym konserwatorem zabytków kościelnych.

W latach 1960-1984 był proboszczem we włocławskiej parafii katedralnej, pełniąc jednocześnie w latach 1971-1976 funkcję wikariusza generalnego biskupa włocławskiego Jana Zaręby. W połowie lat 60. XX w. podjął dzieło renowacji świątyni katedralnej. W 1969 r. urządził nową kaplicę Najświętszego Sakramentu, adaptując na ten cel część zakrystii od strony południowej. W 1970 r. rozpoczął prace w prezbiterium, z którego usunięto wystrój neogotycki i przystosowano je do wymogów liturgii posoborowej. W tym też czasie dachy na katedrze zostały pokryte blachą miedzianą. W 1980 r. rozpoczęto prace konserwatorskie w kaplicy św. Kazimierza.

Ksiądz Grajnert zebrał znaczny księgozbiór, około 1500 wol., w którym najwartościowszą część stanowiły dzieła z zakresu historii sztuki (ok. 500 wol.). W testamencie przeznaczył je jako zaczątek biblioteczki podręcznej diecezjalnego konserwatora sztuki w kurii diecezjalnej, ale ponieważ nie było tam na nie miejsca, trafiły ostatecznie do biblioteki seminaryjnej we Włocławku.

W 1949 r. został kanonikiem włocławskiej kapituły katedralnej, w 1971 r. papieskim prałatem honorowym, a w 1974 r. prałatem kapituły katedralnej.

W 1984 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł 18 XI 1987 r., pochowany został w kwaterze kapłańskiej na cmentarzu włocławskim przy al. Chopina. Jego nazwisko figuruje na tablicy upamiętniającej zmarłych rektorów i profesorów w seminarium włocławskim oraz na tablicy z wykazem proboszczów w katedrze włocławskiej.

ADW, Akta personalne ks. J.P. Grajnerta, b. sygn., k. nlb.; APm.st.W, Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, sygn. 59/55, t. 1-6; IPN, Repertorium WSR w Warszawie, 1955, sprawa 59/55, 92/55; Akta Delegatury UOP w Bydgoszczy, sygn. 75/III, t. 1-4; - Bombicki M.R., Księża przed sądami specjalnymi 1944-1954, Poznań 1993, s. 266-272; Frątczak W., Ks. Jan Paweł Grajnert, „Kron. Diec. Włoc.", 1988, t. 71, s. 94-96; Stępień S., Grajnert Paweł, [w:] Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945- 1989, pod red. J. Myszora, t. 1, Warszawa 2002, s. 67–71.

Antoni Poniński